عفونت های تنفسی تهدیدکننده جان بیمار
شیک بار: عفونت های تنفسی، تهدیدکننده جان بیمار است. وقتی جمعیت وسیعی گرفتار عفونت تنفسی می شوند، عده ای از افراد جامعه همچون بیماران نقص ایمنی و بیماران قلبی - ریوی و گروههای خاص همچون افراد مسن ممکنست دچار فرم شدید عفونت تنفسی شده و موجب افزایش مرگ و میر در آن جمعیت و در آن مقطع زمانی شوند.
عفونت های تنفسی در حقیقت سیستم تنفسی و راه های هوایی و ریه را درگیر می کنند. کار ریه چیست؟ عملکرد ریه چیست؟ عملکرد ریه همانطور که می دانید، تبادل گاز و اکسیژن است. اکسیژن را به گردش خون می رساند تا سیستم گردش خون اکسیژن را به مغز و سایر ارگان ها برساند. پس عملکرد ریه در حقیقت "حفظ حیات" است. بدین سبب اهمیت عفونت های تنفسی و شیوع عفونتهای تنفسی به خصوص در فصل پاییز و زمستان بدین سبب است که عفونت های تنفسی، تهدید کننده جان بیمار است. وقتی جمعیت وسیعی گرفتار عفونت تنفسی می شوند، عده ای از افراد جامعه همچون بیماران نقص ایمنی و بیماران قلبی – ریوی و گروهای خاص همچون افراد مسن ممکنست دچار فرم شدید عفونت تنفسی شوند.
وقتی در جمعیت بالا، این شیوع و همه گیری مدنظر باشد ممکنست موجب افزایش مرگ و میر و مورتالیته در آن جمعیت و در آن مقطع زمانی شود. پیش از ورود به بحث، اگر بخواهیم نگاهی به آناتومی و ساختار دستگاه تنفسی از زاویه بیماریهای عفونی داشته باشیم این گونه می شود اشاره نمود که عفونت های تنفسی، یا فوقانی است یا تحتانی.
به عبارتی عفونت های دستگاه تنفسی به دو دسته عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی و عفونت های دستگاه تنفسی تحتانی تقسیم می شود. اکسیژن از راه بینی وارد مسیر های هوایی بعدی همچون نای و نایژه و نایژکها می شود و بعد به ترتیب به راهای هوایی انتهایی و ریه و کیسه های هوایی می رسد. وقتی عفونت تنفسی در مرحله ای است که ریه درگیر می شود و به عبارتی کیسه های هوایی، در کارکردشان مشکل ایجاد می شود، عفونت دستگاه تنفسی تحتانی بحساب می آید. وقتی که راه های هوایی فوقانی که در حقیقت مسیرهای انتقال اکسیژن به ریه و کیسه های هوایی انتهایی هستند درگیر عفونت شوند، عفونت دستگاه تنفسی فوقانی می باشد.
عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی شامل فارنژیت، لارنژیت، برونشیت، سینوزیت، عفونت های گوش و اوتیت است. از طرفی برای مدیریت و کنترل بیماریهای تنفسی نیاز است که علایم عفونتهای تنفسی و علایم خطر و هشدار ها را بشناسیم تا بهتر بتونیم با مراجعه به پزشک در زمان مناسب در مدیریت بیماریهای تنفسی و عفونتهای تنفسی کمک نماییم.
علائم عفونت دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی را بشناسیم
علایم عفونت دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی را بشناسیم و مهم تر از آن، علایم خطر را بشناسیم. برای اینکه بموقع به پزشک مراجعه داشته باشند. اینکه بدانیم چه زمانی به پزشک مراجعه نماییم. این مساله و شناخت علایم خطر در عفونت های تنفسی در مدیریت درمان به ما بسیار کمک می نماید. مراجعه به مرکز درمانی و بیمارستانها در زمانی که عفونت تنفسی خفیف است و ریه درگیر نیست ممکنست موجب اتلاف انرژی سیستم بهداشتی درمانی شود و از سویی مراجعه دیر هنگام در عفونتهای تنفسی مدیریت درمان را با مشکل مواجه می کند و نیاز به مراکز مراقبت های ویژه و مرگ و میر احتمالی افزایش میابد.
بدین سبب هر چه آگاهی و سواد سلامت در این حوزه بالا رود، در کنترل این قضیه به ما کمک می شود. دوران پاندمی کرونا، به هر حال تجربه ای بود که در بحث عفونتهای تنفسی با سرایت بالا در تمام دنیا مطرح بود. این تجربه هرچند سخت به همه ما کمک می نماید که با برنامه ریزی و شناخت بهتر و صحیح تر و آگاهی بیشتر در این همه گیری اخیر نیز با ویروس هایی که احیانا بیشتر مطرح می شوند، بتوانیم عفونهای تنفسی با سرایت بیشتر را مدیریت نماییم تا موارد بستری کمتر و مرگ و میر کمتر مواجه شویم.
نکته دیگری که می خواهم در این بحث تاکید کنم این که این مسئله کاملا روشن است که عفونت های باکتریال با عفونتهای ویروسی در عامل ایجادکننده متفاوت هستند. بدین سبب در مواقعی که عامل بیماری ویروسی است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک نیست.
تجویز آنتی بیوتیک با تشخیص و تجویز پزشک انجام شود
مهم ترین نکته ای که می خواهم در اینجا به آن اشاره کنم، تجویز منطقی آنتی بیوتیک است. یعنی در جایی که بیماری باکتریال است و نیاز به آنتی بیوتیک است، ما تجویز می نماییم. زمانی که بیماری ویروسی است نیاز به تجویز آنتی بیوتیک نیست. مصرف بی رویه آنتی بیوتیک در مواردی که عفونت تنفسی ویروسی است، موجب مقاومت در فرد و جامعه می شود. عوارض آنتی بیوتیک و مسئله هزینه ها از دیگر مواردی است که در تجویز بی رویه آنتی بیوتیک مساله ساز می شوند. بدین سبب تجویز آنتی بیوتیک با تشخیص و تجویز پزشک صورت می گیرد.
راجع به همین عفونت های تنفسی و شیوعی که الان اتفاق افتاده است، این که عفونت های ویروسی که در آغاز بحث به آن اشاره شد، ویروسهای آنفلوانزا و کرونا و نیز HMPV ویروسهای شناخته شده ای هستند و در سال های گذشته هم موجب عفونت های تنفسی در جامعه بوده اند. هر کدام از این ویروس های تنفسی ممکنست در فصل های متفاوت ودر مناطق جغرافیایی مختلف شیوع بیشتری داشته و بیشتر شوند. رفت و آمدهای بین کشوری و بین مرزی موجب سرایت و انتقال بیشتر عفونتهای تنفسی بوسیله راه های تنفسی می شوند. به عبارتی چون سرایت عفونت های تنفسی شخص به شخص و فردی به فرد دیگر است بدین سبب مسافرتهای بین مرزی می تواند سرایت بیماریهای ویروسی را تسهیل نماید.
بدین سبب این افراد در کنترل عفونتهای ویروسی همچون عفونتهای تنفسی توجه ویژه ای را می طلبند. ولی وقتی اصول کار را بدانیم که می خواهیم در ارتباط با کنترل عفونتهای تنفسی چه کار نماییم، در هر سال و هر فصلی که شیوع عفونتهای ویروسی افزایش خواهد یافت با توجه ویژه در موارد افزایش قابل توجه بعضی ویروسهای خاص در آن برهه زمانی و مکانی بطورمثال اگر فرض نماییم که اپیدمی هم روی ویروس خاص باشد، وقتی اصول کار را بدانیم، با هر ویروسی که باشد و با هر باکتری که باشد، می توانیم با رعایت اصول کنترل عفونت و بهداشت و نیز با شناخت صیح علایم خطر در عفونتهای تنفسی با مراجعه به موقع به پزشک، وضعیت بیماری را کنترل نماییم و موارد بستری در مراقبت های ویژه و احتمالاً مرگ و میر را در اپیدمی ها کاهش دهیم.
علائم عفونتهای تنفسی فوقانی و تحتانی
بدین سبب مروری داریم به علایم عفونتهای تنفسی فوقانی و تحتانی و نگاهی اجمالی به علایم خطر در عفونتهای تنفسی. علایم عفونت های تنفسی فوقانی همانطور که می دانید ممکنست تب باشد، گلودرد، گرفتگی صدا و سرفه و آبریش بینی و غیره باشد. عفونت راه های هوایی فوقانی زمانی که مسیر راه هوایی در خطر انسداد قرار می گیرد و یا زمانی که احتمال درگیری ارگانهای مهم مجاور را دارد خطرناکست و می تواند تهدیدکننده جان بیمار باشد. التهاب راههای هوایی فوقانی به علت موقعیت خاص آناتومی راه های هوایی فوقانی چون در راه گردن است ومجاورت با ارگان های حیاتی که از آن مسیر عبور می کنند، عروق و شریان های مهمی که ازگردن و مجاورت آناتومی راهای هوایی فوقانی عبور می کنند، مهم می باشد. پس همه اینها موجب می شود که عفونت های تنفسی فوقانی هم در مواردی خطرناک و مهم باشد. بدین سبب توجه به علایم خطر در عفونتهای تنفسی فوقانی به دلایلی که گفته شد مهم می باشد.
عفونت های دستگاه تنفسی تحتانی یا ذات الریه هم نگرانی و خطرش به خاطر عملکرد اصلی کیسه های هوایی یعنی تبادل اکسیژن است، که آنرا مختل کند. بدین سبب باید علایم خطر و هشدارها و آلارم ها را در ارتباط با عفونتهای تنفسی تحتانی و پنومونی و ذات الریه بدانیم. وقتی تعداد تنفس افزوده می شود زمانی که ضربان قلب بالا می رود، و بیمار سرگیجه دارد و از نظر هوشیاری به سوی گیج شدن وخواب آلودگی پیش می رود، توانایی خوردن و نوشیدن کم شده و استفراغ و عدم تحمل خوراکی دارد به ویژه در افراد مسن که علایم عفونت تنفسی ممکنست فقط با اختلال عملکرد و کاهش فعالیت و هوشیاری باشد، زمانی که بیمار احساس تنگی نفس و درد قفسه سینه دارد همگی از علایم خطر مهم برای عفونت تنفسی تحتانی می باشد. اگر علایم خطر و هشدارها را بشناسیم، با مراجعه به موقع به پزشک، می توانیم در کنترل عفونتهای تنفسی نقش داشته باشیم.
اگر بخواهیم از زاویه ارگانیسم و ویروس شناسی همچون HMPV به عفونتهای تنفسی توجه داشته باشیم، عفونتهای ویروسی تنفسی در اصولی که ذکر شد یکسان هستند و تفاوتهایی می توانند در بالین بیمار داشته باشند که به اجمال اشاره می شود. در ابتدا بهتر است در مورد علایم سرماخوردگی به عنوان شایعترین عفونت تنفسی اشاره شود. گلودرد، آبریزش بینی، سرفه، عطسه، احساس گرفتگی بینی از علایم سرماخوردگی است. خیلی از ویروسها همچون رینو ویروس ها، آدنوویروسها، آنفلوانزا، HMPV و RSV و غیره می تواند علایم سرماخوردگی را بوجود آورد. با مصرف مایعات و استراحت و تغذیه مناسب وغیره می توان سرماخوردگی ساده را در منزل مدیریت کرد.
برخی ویروس ها به سوی علایم مشابه آنفولانزا می روند که شامل درد بدن، گلودرد، آبریزش بینی و عطسه می باشد و در حقیقت میالژی و درد بدن قابل توجه است. پس بطور کلی اینکه اگر بیماری ویروسی در حد سرماخوردگی و درگیری بدون علایم خطر ذکر شده باشد با اقدامات حمایتی و مصرف مایعات و استراحت در منزل کنترل می شوند. ضمن این که بایستی توجه داشت بیماریهای عفونی در افراد نقص ایمنی و بیماران با شرایط خاص همچون بیماران قلبی – ریوی بیماران سرطانی و شیمی درمانی در هر وضعیتی از عفونت تنفسی شرایط خاصی دارد که مشاوره با پزشک بسیار در این گروه خاص مهمست.
علایم خطر عفونتهای تنفسی تحتانی شامل سرفه های همراه با خلط خونی و تنگی نفس و درد قفسه سینه و غیره است که با مراجعه سریع به پزشک در کنترل عفونت ویروسی و درمان بموقع بیمار می توان از عوارض و مرگ و میر جلوگیری کرد. طیف وسیعی از ویروسها همچون آنفلوانزا، ویروس کرونا، HMPV وRSV و غیره می توانند راهای هوایی تحتانی و ریه را درگیر کنند و با عوارض بیشتری همراه باشند.
نکته مهمی دیگر توجه به افراد خاص و بیماران خاص در عفونتهای تنفسی است. در حقیقت گروههای خاص شامل بیماران نقص ایمنی، بیماران ریوی، COPD و آسم، بیماران قلبی وخانم های حامله و بیماران پیوند ارگان و بیمارانهای سرطانی تحت شیمی درمانی و داروهای خاص هستند. این اشخاص در معرض خطر بیشتر عفونتهای تنفسی هستند. شناخت دقیق علایم و عفونتهای تنفسی و رعایت اصول کلی کنترل عفونت همچون بهداشت دست و ماسک در عفونتهای تنفسی و انجام واکسیناسیون در پیشگیری و کنترل عفونتهای تنفسی موثر است.
در زمان شیوع و همه گیری عفونتهای تنفسی، زدن ماسک به ویژه در محیط های شلوغ و جمعیت بالا کمک زیادی در پیشگیری عفونت های تنفسی ویروسی و کنترل همه گیری دارد. سیستم بهداشت و درمان علاوه بر مدیریت بیماریهای تنفسی وظایف دیگری نیز به خصوص در مراکز درمانی دارد همچون مراقبت و درمان بیماران قلبی، اقدامات اورژانس جراحی در بخش های مختلف و غیره، بدین سبب با رعایت اصول پیشگیری و واکسیناسیون و بهداشت دست و ماسک در مواقع نیاز، در کنترل و مدیریت مراکز درمانی در راستای اهداف عالی سلامت کمک نماییم.
متخصص بیماریهای عفونی و گرمسیری، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد و عضو شورای راهبردی شبکه تحقیقات بیماریهای ویروسی ایران
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب